„STAŁ SIĘ NAM BRAMĄ”. Dwie ostatnie stacje drogi krzyżowej: XIII – „Zdjęcie Jezusa z krzyża i oddanie Matce” oraz XIV – „Jezus w grobie złożony” są ze sobą nierozerwalnie połączone nie tylko ze względu na bezpośrednie, czasowe następstwo, lecz, przede wszystkim, poprzez nieusuwalną, tragiczną, znaczeniową łączność: fizyczny skutek męki Pańskiej, śmierć i grób. W światowym malarstwie bodaj najgenialniej i najbardziej przejmująco nastrój przerażającej, bezgłośnej rozpaczy i straszliwej ciszy przedstawia – na tle otwartego jeszcze Grobu Pańskiego – Pietà Sandro Botticelliego, artysty, który po tym wstrząsającym arcydziele, u kresu swych lat, już nie tworzył, oddając się skrusze i religijnym medytacjom. Czyż przypadek Botticellego nie przypomina sytuacji św. Tomasza z Akwinu, gdy ten, po dokończeniu swej Summa Theologiae, usłyszał: „Bene de me scripsisti Thoma” (Dobrze o mnie napisałeś, Tomaszu)? Wówczas udał się do swego rodzinnego zamku, gdzie, nie przerywając milczenia, zmarł po pół roku… Przecież Sandro Botticelli zmierzył się w swym arcydziele z przełomowym momentem w historii świata, z tektoniczną średniówką dziejów, gdy grób Chrystusa był jeszcze otwarty – tuż przed złożeniem w nim Jego ciała. Ale nikt na świecie nie wiedział wtedy, że dnia trzeciego grób Chrystusa będzie już otwarty i to Jego własną, Boską mocą. I że stawką otwarcia tego właśnie grobu jako miejsca – symbolu metafizycznej pustki, śmierci i nicości – będzie perspektywa zbawienia, otwarta wolą Bożych planów przed całym rodzajem ludzkim. Zgłębianie tych wielkich i świętych tajemnic to obowiązek i przywilej także naszych czasów. Skorzystali z niego autorzy – wydanego ostatnio staraniem Białego Kruka – tomiku Droga Krzyżowa: Adam Bujak i ks. Wacław Buryła. Ksiądz poeta w odniesieniu do naszego tematu – stacji XIII i XIV męki Pańskiej – mocno sprawę zmetaforyzował i uwspółcześnił. Na przykład stacja XIV na stronie 50. nosi nazwę „Poczekalnia”, a w innym miejscu, na stronie 33. – „Wejście do poczekalni”. „Poczekalnia” służy księdzu poecie Buryle – na stronie 64. – do wyróżnienia także stacji XIII – „Zdjęcie Jezusa z krzyża i oddanie Matce”. Prawdziwa natomiast niespodzianka czeka czytelnika ponownie na stronie 33., gdzie stacja XV, odnosząca się tematycznie do zmartwychwstania Pana Jezusa, otrzymała tytuł „Niespodzianka”. Na szczęście do dyspozycji naszej, czyli całej skołatanej ludzkości – by mieć możność na rzeczy wielkie spoglądać z wielką powagą i właściwą miarą – pozostają geniusze, tacy właśnie jak św. Tomasz z Akwinu, Botticelli czy… Cyprian Kamil Norwid, którego poetyckim arcydziełem Krzyż i dziecko wypadnie nam zakończyć te rozważania. Krzyż i dziecko – Ojcze mój! Twa łódź Wprost na most płynie – Maszt uderzy!… wróć… Lub wszystko zginie. Patrz! Jaki tam krzyż, Krzyż niebezpieczny… Maszt się niesie wzwyż, Most mu poprzeczny – – Synku! Trwogi zbądź! To znak zbawienia; Płyńmy! Bądź co bądź – Patrz jak? się zmienia… Oto – wszerz i wzwyż Wszystko, toż samo. – Gdzież się podział krzyż? – Stał się nam bramą. Podpis pod zdjęciem: Sandro Botticelli, Pietà, Monachium, Alte Pinakothek foto: © Sandro Botticelli / Public domain Szymon Giżyński